Szyny ortopedyczne, do których należy m.in. szyna Denis-Browna to specjalny sprzęt stosowany w ortopedii dziecięcej. Takie pomoce wykorzystywane były już od lat w celu korekcji ustawienia stóp i wspomagania leczenia zwichnięć stawów biodrowych u najmłodszych. Jak działa szyna Denis-Browna i czy nadal znajduje zastosowanie?

Czym jest szyna Denis-Browna i do czego służy?

Szyna Denis-Browna jest aparatem korygującym, który derotuje ustawienie stopy, co rzutuje na leczenie całej kończyny dolnej. Pomaga ona leczyć część wrodzonych lub rozwojowych wad kończyn dolnych u niemowląt oraz kilkulatków. Stosuje się ją w przypadku:

• stopy końsko-szpotawej

• stopy piętowo-koślawej

• wrodzonego zwichnięcia stawów biodrowych

• stopy przywiedzionej

• innych deformacj skrętnych kończyn dolnych.

Aparat ten tworzy szyna, zbudowana z metalu lub innego trwałego materiału. Szyna Denis-Browna współdziała razem ze specjalistycznymi bucikami ortopedycznymi, które wkręca się do otworów w szynie.

Stosowanie szyny Denis-Browna może zlecić lekarz lub fizjoterapeuta, wraz z dostosowaniem odpowiedniego ustawienia tego aparatu. Najistotniejsze jest dobranie przez specjalistę stopnia rotacji. Pomaga w tym stopniowana skala i klucz dołączony do kompletu razem z szyną.

Ważne jest, aby w trakcie leczenia nie zmieniać ustawienia szyny – musi być ono takie, jak przygotował je specjalista, który decyduje także o ewentualnych zmianach kąta rotacji.

Taki aparat zakładany jest dziecku na noc lub też w ciągu dnia – wszystko zależy od przyjętego przez lekarza planu leczenia.

Leczenie dzieci ze stopą końsko-szpotawą – zastosowanie szyny Denis-Browna

Stopa końsko-szpotawa to wada polegająca na ustawieniu stopy w zgięciu podeszwowym (ściągnięciu w dół) i w przywiedzeniu jej przedniej części. Deformacjom kostnym towarzyszą objawy mięśniowe, takie jak skrócone ścięgno Achillesa i przykurcz mięśni łydki.

Leczenie stopy końsko-szpotawej rozpoczyna się już w pierwszych dniach życia dziecka. W zależności od stopnia nasilenia wady stosuje się fizjoterapię lub opatrunki gipsowe (według założeń metody Ponsetiego).

Po zdjęciu gipsu (opatrunki są zmieniane kilka razy), dla utrwalenia efektów stosowana jest szyna Denis-Browna. Na początku zwykle aparat ten zakładany jest zarówno na dzień, jak i na noc. Następnie przechodzi się do stosowania szyny tylko w nocy i przez kilka godzin w ciągu dnia, a potem wyłącznie w nocy (nawet do 5 roku życia). Czas każdego etapu i liczbę godzin, podczas których dziecko powinno mieć założoną szynę Denis-Browna określa zawsze indywidualnie lekarz prowadzący.

Rehabilitacja dzieci ze stopą końsko-szpotawą

Fizjoterapię niemowląt ze stopą końsko-szpotawą rozpoczyna się najwcześniej jak to możliwe. W postępowaniu fizjoterapeutycznym i ortopedycznym stosuje się:

• terapię manualną mającą na celu rozluźnienie nadmiernie napiętych tkanek

• masaże rozluźniające nadmiernie napięte mięśnie, a aktywujące mięśnie osłabione

• ćwiczenia redresyjne (ćwiczenia rozciągające przykurczone mięśnie) – u najmłodszych bierne (wykonywane ręcznie przez fizjoterapeutę), a u przedszkolaków czynno-bierne (dziecko wspomaga ruch specjalisty) i czynne

• elementy metody Vojty (jedna z najczęściej wykorzystywanych metod w fizjoterapii niemowląt)

• metoda trójpłaszczyznowej korekcji stóp (biorąca pod uwagę cały organizm dziecka, wszystkie stawy: skokowy, kolanowy, biodrowy, ale też kręgosłup i barki)

• specjalistyczne bandażowanie

• metoda Ponsetiego – zakładanie opatrunków gipsowych w korekcyjnej pozycji redresyjnej (rozciągającej, pomagającej przywrócić prawidłowe ustawienie stóp), uzupełnione doleczaniem szyną Denis-Browna

• operacyjne nacięcie ścięgna Achillesa w celu jego wydłużenia

• noszenie specjalnego obuwia wspomagającego korekcję ustawienia stóp.

Jeżeli metody te okażą się nieskuteczne, wykonywany jest zabieg operacyjny. U maluchów do 6 roku życia techniki operacyjne obejmują zazwyczaj tylko plastykę tkanek miękkich (w tym mięśni i więzadeł). Operacyjna korekcja ustawienia elementów kostnych zwykle jest prowadzona u dzieci, które ukończyły 6 rok życia.

Zarówno wtedy, gdy specjalista zadecydował o leczeniu nieoperacyjnym, jak i przed oraz po zabiegu konieczne jest wspomaganie dziecka fizjoterapią. Jest to ważne, aby zapobiegać wtórnym skutkom dysfunkcji oraz wspierać małego pacjenta na kolejnych etapach usprawniania i rozwoju ruchowego.

Bibliografia:

1. Gradek, J., Szafrański, T., & Michalak, J. (2013). Leczenie wrodzonej stopy końsko-szpotawej metodą Ponsetiego z wczesnym zastosowaniem opatrunków gipsowych–doświadczenia własne. Postępy Nauk Medycznych, 26(6), 441-445.

2. Misztal-Okońska, P., Okoński, P., Goniewicz, M., Okoński, M., Brezdeń, S., & Sak, J. (2016). Historia leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej. Archiwum Historii i Filozofii Medycyny, 79, 32-36.

3. Matuszczak, E., Dębek, W., Hermanowicz, A., Oksiuta, M., & Dzienis-Koronkiewicz, E. (2012). Metody usprawniania i rehabilitacji dzieci urodzonych z przepukliną oponowo-rdzeniową. Neurologia Dziecięca, t.21, nr 43.